อถ เต มณิรตนานุภาเวน เคหทฺวาเร มหนฺตํ มณฺฑปํ กาเรตฺวา วิตานาทินา มณฺฑปํ อลงฺกริตฺวา ภิกฺขูนํ อาสนานิ ปญฺญาเปตฺวา เต สฏฺฐิมตฺเต ภิกฺขู นิสีทาเปตฺวา มหาทานํ อทํสุฯ ตโต นครวาสิโน มณิรตนานุภาวํ สุตฺวา สนฺนิปติํสุฯ อถ เต เตสํ มชฺเฌ อตฺตโน สทฺธาพเลน มณิรตนสฺส ลาภํ ปกาเสตฺวา อิมญฺหิ ทานตฺถาเยว ปริจฺจชฺชามาติ เอกสฺมิํ ฐาเน ปติฏฺฐาเปตฺวา เตนานุภาเวน ยาวชีวํ ทานํ ททนฺตา สีลํ รกฺขนฺตา อายุปริโยสาเน เทวโลเก นิพฺพตฺติํสูติฯ

[6]

เฉตฺวาน เปมํ อปิ อตฺรเชสุ,

ททนฺติ ทานํ อิธ มานุเสวํ;

น ททาติ โก นาม นโร สมิทฺโธ,

ทานญฺหิ ทานสฺส ผลํ สรนฺโตติฯ

ปุตฺตวตฺถุํ สตฺตมํฯ

38. เตภาติกมธุวาณิชกานํ วตฺถุมฺหิ อยมานุปุพฺพีกถา

อตีเต กิร พาราณสิยํ เต ภาติกา เอกโต หุตฺวา มธุํ วิกฺกิณนฺตา ปุตฺตทาเร โปเสนฺติฯ ตโต เตสุ เอโก ปจฺจนฺตํ คนฺตฺวา มลยวาสีนํ [มลวาสีนํ อิติปิกตฺถจิ] หตฺถโต มธุํ กิณิตฺวา [วกฺกิณิตฺวา อิติสพฺพตฺถ] คณฺหาติ, เอโก คหิตคหิตมธุํ นครํ อาหรติฯ เอโก เตน อาหฏาหฏมธูนิ พาราณสิยํ นิสีทิตฺวา วิกฺกิณาติฯ ตสฺมิํ สมเย คนฺธมาทนปพฺพเต เอโก ปจฺเจกพุทฺโธ วณโรเคนา ตุโร อโหสิฯ

อถญฺญตโร ปจฺเจกพุทฺโธ ตสฺส มธุนา ผาสุ ภวิสฺสตีติ ญตฺวา คนฺธมาทนปพฺพเตเยว ฐิโต จีวรํ ปารุปิตฺวา อากาเสนา คนฺตฺวา นครทฺวาเร โอตริตฺวา กตฺถ มธุํ ลภามีติ [ลพฺภติ อิติสพฺพตฺถ] โอโลเกนฺโต อฏฺฐาสี, ตทา ตสฺมิํปรกุเล ภติํ กตฺวา ชีวมานา เอกา เจฏิกา ฆฏมาทาย อุทกตฺถํ ติตฺถํ คจฺฉนฺตี มคฺคา โอกฺกมฺม ฆฏํ ฐเปตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ, ตทา ปจฺเจกพุทฺโธ ภคินี เอตฺถ ภิกฺขาย จรนฺตานํ กตรสฺมิํ ฐาเน มธุ ลพฺภตีติ ปุจฺฉิฯ สา ตสฺส กถํ สุตฺวา มธุอาปณสฺส ปญฺญายนฏฺฐาเน ฐตฺวา หตฺถํ ปสาเรตฺวา เอส ภนฺเต มธุอาปโณติ ทสฺเสตฺวา ยชฺชายํ ปจฺเจกพุทฺโธ อาปณโต มธุํ น ลภติฯ มม นิวตฺถวตฺถกํ ทตฺวาปิ มธุํ ทสฺสามีติ จินฺเตตฺวา โอโลเกนฺตี ตตฺเถว อฏฺฐาสิ, อถ ปจฺเจกพุทฺโธ อนุปุพฺเพน วิจรนฺโต [จรนฺโต อิติปิกตฺถจิ] มธุอาปณํ สมฺปาปุณิ, ตโต กุฏิมฺพิโก [กุฏิมฺพ โก อิติปิกตฺถจิ] ตํ ทิสฺวา หตฺถโต ปตฺตํ คเหตฺวา อาธารเก ฐเปตฺวา มธุฆฏํ อาทาย ปตฺตสฺส อุปนาเมนฺโต สหสา นิกฺกุชฺชิฯ ตโต มธุ ปตฺตํ ปูเรตฺวา อุตฺตรนฺโต ปุน ภูมิยํ ปคฺฆริฯ ตํ ทิสฺวา โสมนสฺโส วาณิโช เอวํ ปตฺถนมกาสิฯ

วุตฺตญฺหิ มหาวํเสฯ

[1]

ตตฺถ ปตฺตสฺส พุทฺธสฺส, วาณิโช โส ปสาทวา;

วิสฺสนฺทยนฺโต มุขโต, ปตฺตปูรํ มธุํ อทาฯ

[2]

ปุณฺณญฺจ อุปฺปตีตญฺจ, ปติตญฺจ มหีตเล;

ทิสฺวา มธุํ ปสนฺโน โส, เอวํ ปณิทหี ตทาฯ

[3]

ชมฺพุทีเป เอกรชฺชํ, ทาเนนาเนน โหตุ เม;

อากาเส โยชเน อาณา, ภูมิยํ โยชเนปิติฯ

เอวญฺจ ปน วตฺวา ปตฺตํ อทาสิ, ปจฺเจกพุทฺโธ ปตฺตํ ปฏิคฺคเหตฺวา ตตฺเถว ฐิโตฯ

[4]

อิจฺฉิตํ ปตฺถิตํ ตุยฺหํ, ขิปฺปเมว สมิชฺฌตุ;

ปูเรนฺตุ จิตฺถสํกปฺปา, จนฺโท ปณฺณรโส ยถาฯ

[5]

อิจฺฉิตํ ปตฺถิตํ ตุยฺหํ, สพฺพเมว สมิชฺฌตุ;

ปูเรนฺตุ จิตฺตสํกปฺปา, มณิโชติรโส ยถาติฯ

วตฺวา มงฺคลํ วฑฺเฒตฺวา อคมาสิฯ อถนฺตรามคฺเค ฐิตา ฆฏเจฏิกา ปจฺเจกพุทฺธาภิมุขํ คนฺตฺวา มธุํ ลภิตฺถ ภนฺเตติ ปุจฺฉิฯ เตน ลทฺธํ ภคินีติ วุตฺเต กิํ วตฺวา โส อทาสีติ ปุจฺฉิฯ ปจฺเจกพุทฺโธ สพฺพํ กเถสิฯ สา ตํ สุตฺวา โถกํ ภนฺเต อิเธว โหถ ทาสิยา อนุคฺคหตฺถายาติ สีฆํ เคหํ คนฺตฺวา นิวตฺถปิโฬติกา อตฺตโน สาฏกํ โธวิตฺวา อาหริตฺวา จุมฺพฏกํ กตฺวา ปจฺเจกพุทฺธสฺส อทาสิ, ยทา โส ภนฺเต มธุทายโก สกลชมฺพุทีเป เอกรชฺชํ กาเรติฯ ตทาหํ ตสฺส อคฺคมเหสี ภเวยฺยํติ วตฺวา ปตฺถนํ กโรนฺตีเอวมาหฯ

[6]

ยทา เต มธุโท ภนฺเต, ภูภุโช โหติ ภูตเล;

ตสฺส เหสฺสํ ตทา ภนฺเต, ปิยา อคฺคมเหสิกาฯ

[7]

สุรูปาจ สุวาณีจ, สุยสา สุพฺพตา สุภา;

อสฺสํ ตสฺส ปิยาจาถ, มนาปา อิจฺฉทา [อิจฺฉิทา อิติปิกตฺถจิ] สทาติฯ

ตสฺสาปิ ตทา ปจฺเจกพุทฺโธ ตเถว โหตูติ มงฺคลํ วตฺวา อากาเสน คนฺธมาทนเมว อคมาสิ, อถาปรภาเค เต ตโยปิ เอกโต หุตฺวา มธุโลกนํ กโรนฺตา ตํ มธุฆฏํ กุหิํติ ปุจฺฉิํสุ, โส เตนตฺตนา กตกมฺมํ วตฺวา สเจ ตุมฺเห ตสฺมิํ ปตฺติํ อนุโมเทยฺยาถ, ตํ สาธุฯ โน เจฯ

มธุอคฺฆนกํ มม หตฺถโต คณฺหถาติ วตฺวา เตหิ ตโต น โน อตฺโถ [นโนหตฺโถ อิติสพฺพตฺถ] มธุนา, กีทิสสฺเสตํ อทาสีติ วุตฺเต ตํ สุตฺวา อิตโร ปจฺเจกพุทฺธา นาเม เต คนฺธมาทเน วสนฺติ กาสาวํ ปารุปิตฺวา กุเล กุเล ภิกฺขํ จรนฺติ, สนฺโต เอเต สีลวนฺตาติ กเถสิ, อถ เตสุ เชฏฺโฐ พฺราหฺมณจณฺฑาลกาปิ กาสาวํ ปริทหิตฺวา จรนฺติฯ นูนายํ จณฺฑาลโกติ มญฺญามีติ อาห, มชฺฌิโม กุชฺฌิตฺวา ตว ปจฺเจกพุทฺธํ ปรสมุทฺเท ขิปาหีติ อโวจ, อถ เตสํ กถํ สุตฺวา มธุทายโก มา โภ ตุมฺเห อริยานํ มเหสกฺขานํ มหานุภาวานํ ปจฺเจกพุทฺธานํ ผรุสํ กเถถฯ นิรยทุกฺขา น ภายถาติอาทินา อเนกา กาเรน นิวาเรตฺวา เตสํ คุณํ ปกาเสสิ, ตํ สุตฺวา เต อุโภปิ สาธูติ ปสนฺนาจิตฺตา อนุโมทิํสุ, อปรภาเค เต กาลํ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺตา ตตฺถ ตตฺถ มหาสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา อมฺหากํ สตฺถุ ปรินิพฺพาณโต ทฺวินฺนํ วสฺสสตานํ อจฺจเยน อตฺตโน อตฺตโน สมฺปตฺตฏฺฐาเน นิพฺพตฺติํสุฯ เตน วุตฺตํฯ

[8]

อโสโก มธุโท สนฺธิ, มิตฺตาเทวี ตุ เจฏิกา;

จณฺฑาลวาที นิคฺโรโธ, ติสฺโส โส ปารวาทิโกติฯ

เตสุ จณฺฑาลวาที เชฏฺฐวาณิโช พินฺทุสารรญฺโญ เชฏฺฐปุตฺตสฺส สุมนราชกุมารสฺส ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ ตสฺสายมานุปุพฺพีกถาฯ พินฺทุสารรญฺโญ กิร ทุพฺพลกาเลเยว อโสกกุมาโร อตฺตนา ลทฺธํ อุชฺเชนิยา รชฺชํ ปหาย อาคนฺตฺวา สพฺพนครํ อตฺตโน หตฺถคตํ กตฺวา สุมนราชกุมารํ อคฺคเหสิฯ ตํ ทิวสเมว สุมนสฺส ราชกุมารสฺส สุมนา นาม เทวี ปริปุณฺณคพฺภา อโหสิฯ สา อญฺญาตกเวเสน นิกฺขมิตฺวา อวิทูเร อญฺญตรํ จณฺฑาลคามํ สนฺธาย คจฺฉนฺตี เชฏฺฐกจณฺฑาลสฺส เคหโต อวิทูเร นิคฺโรโธ อตฺถิ, ตสฺมิํ รุกฺเข อธิวตฺถาย เทวตาย อิโต เอหิ สุมเนติ วทนฺติยา สทฺทํ สุตฺวา ตสฺสา สมีปํ คตา, เทวตา อตฺตโน อานุภาเวน เอกํ สาลํ นิมฺมิณิตฺวา เอตฺถ วสาหีติ ปาทาสิฯ

สา ตํ สาลํ ปาวิสิ, คตทิวเสเยว สา ปุตฺตํ วิชายิฯ สา ตสฺส นิคฺโรธเทวตาย ปริคฺคหิตตฺตา นิคฺโรโธตฺเวว นามํ อกาสิฯ เชฏฺฐกจณฺฑาโล ทิฏฺฐทิวสโตปฺปภุติ ตํ อตฺตโน สามิธีตรํ วิย มญฺญมาโน นิพทฺธวตฺตํ ปฏฺฐเปสิฯ ราชธีตา ตตฺถ สตฺตวสฺสานิ วสิ, นิคฺโรธกุมาโรปิ สตฺตวสฺสิโก ชาโต, ตทา มหาวรุณตฺเถโร นาม เอโก อรหา ทารกสฺส เหตุสมฺปทํ ทิสฺวา วิหรมาโน สตฺตวสฺสิโก ทานิ ทารโกฯ กาโล นํ ปพฺพาเชตุํติ จินฺเตตฺวา ราชธีตาย อาโรจาเปตฺวา นิคฺโรธกุมารํ ปพฺพาเชสิ, กุมาโร ขุรคฺเคเยว อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ มหาวํเสฯ

[9]

ตํ มหาวรุโณ เถโร, ตทา ทิสฺวา กุมารกํ;

อุปนิสฺสยสมฺปนฺนํ, อรหา ปุจฺฉิ มาตรํ;

ปพฺพาเชสิ ขุรคฺเค โส, อรหตฺตมปาปุณีติฯ

โส กิร เอกทิวสํ ปาโตว สรีรํ ปฏิชคฺคิตฺวา อาจริยุปชฺฌายวตฺตํ กตฺวา ปตฺตจีวร มาทาย มาตุอุปาสิกาย เคหทฺวารํ คจฺฉามีติ นิกฺขมิฯ มาตุนิวาสฏฺฐานญฺจสฺส ทกฺขิณทฺวาเรน นครํ ปวิสิตฺวา นครมชฺเฌน คนฺตฺวา ปาจีนทฺวาเรน นิกฺขมิตฺวา คนฺตพฺพํ โหติฯ เตน จ สมเยน อโสโก ธมฺมราชา ปาจีนทิสาภิมุโข สีหปญฺชเร จงฺกมติฯ ตํ ขณํเยว นิคฺโรโธ ราชงฺคณํ สมฺปาปุณิ สนฺตินฺทฺริโย สนฺตมานโส ยุคมตฺตํ เปกฺขมาโน, เตน วุตฺตํ เอกทิวสํ สีหปญฺชเร ฐิโต อทฺทส นิคฺโรธํ สามเณรํ ราชงฺคเณน คจฺฉนฺตํ ทนฺตํ คุตฺตํ สนฺตินฺทฺริยํ อิริยาปถสมฺปนฺนนฺติฯ ทิสฺวา ปนสฺส เอตทโหสิฯ อยํ ชโน สพฺโพปิ วิกฺขิตฺตจิตฺโต ภนฺตมิคปฏิภาโคฯ อยํ ปน ทหรโก อวิกฺขิตฺโต อติวิยสฺส อาโลกิตวิโลกิตํ สมฺมิญฺชนปสารณญฺจ โสภติฯ

อทฺธา เอตสฺสพฺภนฺตเร โลกุตฺตรธมฺโม ภวิสฺสตีติ รญฺโญ สห ทสฺสเนเนว สามเณเร จิตฺตํ ปสีทิ, เปมํ สณฺฐหิ, กสฺมาฯ ปุพฺเพ กิร ปุญฺญกรณกาเล รญฺโญ เชฏฺฐกภาตา วาณิชโกยํฯ

[10]

ปุพฺเพว [ปุพฺเพน อิติกตฺถจิ] สนฺนิวาเสน, ปจฺจุปฺปนฺนหิเตน วา;

เอวํ ตํ ชายเต เปมํ, อุปฺปลํว ยโถทเกติฯ

อถ ราชา สญฺชาตเปโม สพหุมาโน สามเณรํ ปกฺโกสถาติ อมจฺเจ เปเสสิ, เต อติจิรายนฺตีติ ปุน ทฺเว ตโย เปเสสิ ตุริตํ อาคจฺฉตูติฯ สามเณโร อตฺตโน ปกติยา เอว อคมาสิฯ ราชา ปติรูปาสนํ ญตฺวา นิสีทถาติ อาหฯ โส อิโตจิโต จ วิโลเกตฺวา นตฺถิ ทานิ อญฺโญ ภิกฺขูติ สมุสฺสิตเสตจฺฉตฺตํ ราชปลฺลงฺกํ อุปสงฺกมิตฺวา ปตฺตํ คณฺหนตฺถาย รญฺโญ อาการํ ทสฺเสสิฯ ราชา ตํ ปลฺลงฺกสมีปํ คจฺฉนฺตํ เอว ทิสฺวา จินฺเตสิ อชฺเชว ทานิ อยํ สามเณโร อิมสฺส เคหสฺส สามิโก ภวิสฺสตีติ, สามเณโร รญฺโญ หตฺเถ ปตฺตํ ทตฺวา ปลฺลงฺกํ อภิรุหิตฺวา นิสีทิฯ ราชา อตฺตโน อตฺถาย สมฺปาทิตํ สพฺพํ ยาคุขชฺชกภตฺตวิกติํ อุปนาเมสิฯ สามเณโร อตฺตโน ยาปนมตฺตเมว สมฺปฏิจฺฉิฯ ภตฺตกิจฺจาวสาเน ราชา อาห สตฺถารา ตุมฺหากํ ทินฺนโอวาทํ ชานาถาติฯ ชานามิ มหาราช เอกเทเสนาติฯ ตาต มยฺหมฺปี นํ กเถหีติฯ สาธุ มหาราชาติ รญฺโญ อนุรูปํ ธมฺมปเอท อปฺปมาทวคฺคํ อนุโมทนตฺถาย อภาสิฯ ราชา ปน อปฺปมาโท อมตปทํ, ปมาโท มจฺจุโน ปทํติ สุตฺวาว อญฺญาตํ ตาต, ปริโยสาเปหีติ อาหฯ สามเณโร อนุโมทนา วสาเน ทฺวตฺติํสธุวภตฺตานิ [ทฺวิตฺติํสธุรภตฺตานิ อิติสพฺพตฺถ] ลภิตฺวา ปุน ทิวเส ทฺวตฺติํสภิกฺขู คเหตฺวา ราชนฺโตปุรํ ปวิสิตฺวา ภตฺตกิจฺจ มกาสิฯ

ราชา อญฺเญปิ ทฺวตฺติํสภิกฺขู ตุมฺเหหิ สทฺธิํสฺเว ภิกฺขํ คณฺหนฺตูติ เอเตเนว อุปาเยน ทิวเส ทิวเส วฑฺฒาเปนฺโต สฏฺฐิสหสฺสานํ พฺราหฺมณปริพฺพาชกานํ ภตฺตํ อุปจฺฉินฺทิตฺวา อนฺโตนิเวสเน สฏฺฐิสหสฺสานํ ภิกฺขูนํ นิจฺจภตฺตํ ปฏฺฐเปสิ นิคฺโรธตฺเถรคเตเนว ปสาเทนฯ นิคฺโรธตฺเถโรปิ ราชานํ สปริสํ ตีสุ สรเณสุ ปญฺจสุ สีเลสุ ปติฏฺฐาเปตฺวา พุทฺธสาสเน โปถุชฺชนิเกน ปสาเทน อจลปฺปสาทํ กตฺวา ปติฏฺฐาเปสิฯ ราชาปิ อโสการามํ นาม มหาวิหารํ การาเปตฺวา สฏฺฐิสหสฺสานํ ภิกฺขูนํ นิจฺจภตฺตํ ปฏฺฐเปสิฯ สกลชมฺพุทีเป จตุราสีติยา นครสหสฺเสสุ จตุราสีติวิหารสหสฺสานิ การาเปสิฯ เตน วุตฺตํฯ

[11]

จณฺฑาลวาทิโทเสน,

ชาโต จณฺฑาลคามเก;

ปตฺตานุโมทนา ปากา,

อาเส โส [อเสโส อิติปิกตฺถจิ] หิ อนาสโวติฯ

อยํ นิคฺโรธตฺเถรสฺส กถานโยฯ

มธุทายโก ปน วาณิโช เทวโลกโต จวิตฺวา ปุปฺผปุเร ราชกุเล อุปฺปชฺชิตฺวา ปิยทาโส นาม กุมาโร หุตฺวา ฉตฺตํ อุสฺสาเปตฺวา สกลชมฺพุทีเป เอกรชฺชํ อกาสิฯ กถํฯ

พินฺทุสารราชสฺส เอกสตปุตฺตา อเหสุํฯ เต สพฺเพ อโสโก อตฺตนา สทฺธิํ เอกมาติกํ ติสฺสกุมารํ ฐเปตฺวา ฆาเตสิฯ ฆาเตนฺโต จตฺตาริ วสฺสานิ อนภิสิตฺโตว รชฺชํ กาเรตฺวา จตุนฺนํ วสฺสานํ อจฺจเยน ตถาคตสฺส ปรินิพฺพาณโต ทฺวินฺนํ วสฺสสตนํ อุปริ อฏฺฐารสเม วสฺเส สกลชมฺพุทีเป เอกรชฺชาภิเสกํ ปาปุณิฯ อถ ตํ สกลชมฺพุทีเป จตุราสีตินครสหสฺเส ราชาโน อาคนฺตฺวา อุปฏฺฐหิสฺสนฺติฯ ติณฺณํ อุตูนํ อนุจฺฉวิกา ตโย ปาสาทา อเหสุํฯ

เอโก มหาสปฺปิโก , เอโก โมรคีโว, เอโก มงฺคโล นาม, เตสุ เนกนาฏกสหสฺสปริวุโต ปฏิวสติฯ ยาสฺส มธุอาปณํ ทสฺเสสิ, สา อสนฺธิมิตฺตา นาม เทวจฺฉรปริภาคา ราชธีตา หุตฺวา สฏฺฐิสหสฺสานํ อิตฺถีนํ เชฏฺฐิกา ธมฺมาโสกรญฺโญ อคฺคมเหสี อโหสิฯ อภิเสกานนฺตรํ ตสฺส อิมา ราชิทฺธิโย อาคตา, ปถวิยา จ เหฏฺฐา โยชนปฺปมาเณ อาณา ปวตฺตติฯ ตถา อุปริ อากาเสฯ อโนตตฺตทหโต อฏฺฐหิ กาเชหิ โสฬสปานียฆเฏ ทิวเส ทิวเส เทวตา อาหรนฺติฯ ยโต สาสเน อุปฺปนฺนสทฺโธ หุตฺวา อฏฺฐฆเฏ ภิกฺขุสงฺฆสฺส อทาสิฯ ทฺเว ฆเฏ สฏฺฐิมตฺตานํ เตปิฏกภิกฺขูนํ ทฺเว ฆเฏ อคฺคมเหสิยา อสนฺธิมิตฺตายฯ จตฺตาโร ฆเฏ อตฺตนา ปริภุญฺจิ เทวตา [เทวตาเอวํ อิติสพฺพตฺถ], เอว หิมวนฺตโต นาคลตาทนฺตกฏฺฐํ สินิทฺธํ มุทุกํ รสวนฺตํ ทิวเส ทิวเส อาหรนฺติ, เตน รญฺโญ จ มเหสิยา จ โสฬสนฺนํ นาฏกสหสฺสานญฺจ สฏฺฐิมตฺตานญฺจ ภิกฺขุสหสฺสานํ เทวสิกํ ทนฺตโปณกิจฺจํ นิปฺผชฺชติฯ เทวสิกเมวสฺส เทวตา อคทามลกํ อคทหรีฏกํ สุวณฺณวณฺณญฺจ คนฺธรสสมฺปนฺนํ อมฺพปกฺกํ อาหรนฺติฯ ฉทฺทนฺตทหโต ปญฺจวณฺณํ นิวาสนปารุปนํ ปีตกวณฺณํ หตฺถปุญฺฉนกปฏํ [หตฺถปุจฺฉนกปฏฺฏํ อิติสพฺพตฺถ] ทิพฺพญฺจ ปานํ อาหรนฺติฯ เทวสิกเมวสฺส อนุเลปนคนฺธํ ปารุปนตฺถาย อสุตฺตมยิกํ สุมนปุปฺผปฏํ มหารหญฺช อญฺชนํ นาคภวนโต นาคราชาโน อาหรนฺติฯ ฉทฺทนฺตทหโตเยว อุฏฺฐิตสฺส สาลิโน นววาหสหสฺสนิ ทิวเส ทิวเส สุวา อาหรนฺติฯ เต มูสิกา นิตฺถุสกานิ กโรนฺติฯ เอโกปิ ขณฺฑตณฺฑุโล นาโหสิฯ รญฺโญ สพฺพฏฺฐาเนสุ อยเมว ตณฺฑุโล ปริโภคํ คจฺฉติฯ มธุมกฺขิกา มธุํ กโรนฺติฯ กมฺมารสาลาสุ อจฺฉา กูฏํ ปหรนฺติฯ กรวีกสกุณา อาคนฺตฺวา มธุรสฺสรํ วิกูเชนฺตา รญฺโญ พลิกมฺมํ กโรนฺติฯ

อิมาหิ อิทฺธีหิ สมนฺนาคโต ราชา เอกทิวสํ สุวณฺณสงฺขลิกพนฺธนํ เปเสตฺวา จตุนฺนํ พุทฺธานํ อธิคตรูปทสฺสนํ กปฺปา ยุกํ มหากาลนาคราชานํ อานยิตฺวา เสตจฺฉตฺตสฺส เหฏฺฐา มหารเห ปลฺลงฺเก นิสีทาเปตฺวา อเนกสต วณฺเณหิ ชลชถลชปุปฺเผหิ สุวณฺณปุปฺเผหิ จ ปูชํ กตฺวา สพฺพา ลงฺการปติมณฺฑิเตหิ โสฬสหิ นาฏกสหสฺเสหิ สมนฺตโต ปริกฺขิปิตฺวา อนนฺตญาณสฺส ตาว เม สทฺธมฺมวรจกฺกวตฺติโน สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส [สมฺมาสมฺพุทฺธรูปํ อิติสพฺพตฺถ] รูปํ อิเมสํ อกฺขีนํ อาปาถํ กโรหีติ วตฺวา เตน นิมฺมิตํ สกลสรีเร วิปฺปกิณฺณปุญฺญปฺปภาวนิพฺพตฺตาสีติ อนุพฺยญฺชนปติมณฺฑิต ทฺวตฺติํส มหาปุริสลกฺขณ สสฺสิรีกตาย วิกจกมลุปฺปลปุณฺฑรีกปติมณฺฑิตมิว สลิลตลํ ตาราคณรํสิชาลวิสรวิปฺผุริตโสภาสมุชฺชลมิว คคนตลํ นีลปีตโลหิตา ทิเภทํ วิจิตฺตวณฺณรํสิวินทฺธพฺยามปฺปภาปริกฺเขปวิลาสิตาย สญฺจฺยาปฺปภานุราคอินฺทธนุวิชฺชุลฺลตาปริกฺขิตฺตมิว กณกคิริสิขรํ นานาวิราควิมลเกตุมาลาสมุชฺชลิตจารุมตฺถกโสภนํ นยนรสายนมิว จ พฺรหฺมเทวมนุชนาคยกฺขคณานํ พุทฺธรูปํ ปสฺสนฺโต สตฺตทิวสานิ อกฺขิปูชํ นาม อกาสิฯ ราชา กิร อภิเสกํ ปาปุณิตฺวา ตีณิเยว สํวจฺฉรานิ พาหิรกปาสณฺฑํ ปริคณฺหิ, จตุตฺเถ สํวจฺฉเร พุทฺธสาสเน ปสีทิ, ตสฺส ปน ปิตา พินฺทุสาโร พฺราหฺมณภตฺโต อโหสิฯ โส พฺราหฺมณานญฺจ พฺราหฺมณชาติปาสณฺฑานํ ปณฺฑรงฺคปริพฺพาชกานญฺจ สฏฺฐิสหสฺสมตฺตานํ นิจฺจภตฺตํ ปฏฺฐเปสิฯ อโสโกปิ ปิตรา ปวตฺติตํ ทานํ อตฺตโน อนฺโตปุเร [อนฺเตปุเร อิติสพฺพตฺถ] ตเถว ททมาโน เอกทิวสํ สีหปญฺชเร ฐิโต เต อุปสมปริพาหิเรน อาจาเรน ภุญฺชมาเน อสํยตินฺทฺริเย อวินีตอิริยาปเถ ทิสฺวา จินฺเตสิ, อีทิสํ ทานํ อุปปริกฺขิตฺวา ยุตฺตฏฺฐาเน ทาตุํ วฏฺฏตีติฯ

เอวํ จินฺเตตฺวา อมจฺเจ อาห, คจฺฉถ ภเณ อตฺตโน อตฺตโน สาธุสมฺมเต สมณพฺราหฺมเณ อนฺโตปุรํ อภิหรถ ทานํ ทสฺสามีติ, อมจฺจา สาธุ เทวาติ รญฺโญ ปฏิสฺสุตฺวา เต เต ปณฺฑรงฺคปริพฺพาชกา ชีวก นิคณฺฐาทโย อาเนตฺวา อิเม มหาราช อมฺหากํ อรหนฺโตติ อาหํสุ, อถ ราชา อนฺโตปุเร อุจฺจาวจานิ อาสนานิ ปญฺญาเปตฺวา อาคจฺฉนฺตูติ วตฺวา อาคตาคเต อาห อตฺตโน อนุรูเป อาสเน นิสีทถาติ, เอกจฺเจ ภทฺทปีฐเกสุ เอกจฺเจ ผลกปีฐเกสุ นิสีทิํสุ, ตํ ทิสฺวา ราชา นตฺถิ เอเตสํ อนฺโต สาโรติ ญตฺวา เตสํ อนุรูปํ ขาทนียโภชนียํ ทตฺวา อุยฺโยเชสิฯ เอวํ คจฺฉนฺเต กาเล เอกทิวสํ สีหปญฺชเร ฐิโต นิคฺโรธสามเณรํ ทิสฺวา ตสฺมิํ คเตน ปสาเทน พุทฺธสาสเน ปสนฺโน สฏฺฐิสหสฺสมตฺเต ปาสณฺฑิเย อปเนตฺวา สฏฺฐิสหสฺสมตฺเต ภิกฺขู โภเชนฺโต พุทฺธสาสเน ปสีทิตฺวา อโสการามํ กาเรตฺวา ตตฺถ เต วสาเปนฺโต เอกทิวสํ อโสการาเม สฏฺฐิสหสฺสภิกฺขูนํ ทานํ ทตฺวา เตสํ มชฺเฌ นิสชฺช สงฺฆํ จตูหิ ปจฺจเยหิ ปวาเรตฺวา อิมํ ปญฺหํ ปุจฺฉิ, ภนฺเต ภควตา เทสิตธมฺโม นาม กิตฺตโก โหตีติ, มหาราช นว องฺคานิ, ขนฺธโต จตุราสีติธมฺมกฺขนฺธสหสฺสานีติฯ ราชา ธมฺเม ปสีทิตฺวา เอเกกํ ธมฺมกฺขนฺธํ เอเกกวิหาเรน ปูเชสฺสามีติ เอกทิวสเมว ฉนฺนวุติโกฏิขนํ วิสฺสชฺเชตฺวา อมจฺเจ อาณาเปสิ, เอกเมกสฺมิํ นคเร เอกเมกํ วิหารํ กาเรนฺตา จตุราสีติยา นครสหสฺเสสุ จตุราสีติวิหารสหสฺสานิ การาเปถาติ, สยญฺจ อโสการาเม อโสกมหาวิหารตฺถาย [สยํจอโสกโหวิหารตฺถาย อิติปิกตฺถจิ] กมฺมํ ปฏฺฐเปสิ, สงฺโฆ อินฺทคุตฺตตฺเถรํ นาม มหิทฺธิกํ มหานุภาวํ ขีณาสวํ นวกมฺมาธิฏฺฐายกํ อทาสิ, เถโร ยํ ยํ น นิฏฺฐาติ, ตํ ตํ อตฺตโน อานุภาเวน นิฏฺฐาเปสิ, เอวํปิตีหิ สํวจฺฉเรหิ วิหารกมฺมํ นิฏฺฐาเปสิ, เอกทิวสเมว สพฺพนคเรหิ ปณฺณานิ อาคมิํสุ, อมจฺจา รญฺโญ อาโรเจสุํ นิฏฺฐิตานิ เทว จตุราสีติมหาวิหารสหสฺสานีติฯ

อถ ราชา ภิกฺขุสงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา ภนฺเต มยา จตุราสีติวิหารสหสฺสานิ การิตานิ, ธาตุโย กุโต ลจฺฉามีติ ปุจฺฉิ, มหาราช ธาตุนิธานํ นาม อตฺถีติ สุโณม, น ปน ปญฺญายติ อสุกฏฺฐาเนติฯ ราชา ราชคเห เจติยํ ภินฺทาเปตฺวา ธาตุํ อปสฺสนฺโต ปฏิปากติกํ การาเปตฺวา ภิกฺขุภิกฺขุณิโย อุปาสกอุปาสิกาโยติ จตสฺโส ปริสา คเหตฺวา เวสาลิยํ คโตฯ ตตฺราปิ อลภิตฺวา กปิลวตฺถุํ คโต, ตตฺราปิ อลภิตฺวา รามคามํ คโต, รามคาเม นาคา เจติยํ ภินฺทิตุํ นาทํสุฯ เจติเย นิปติตกุทฺทาโล ขณฺฑาวณฺฑํ โหติ, เอวํ ตตฺราปิ อลภิตฺวา อลฺลกปฺปํ ปาวํ กุสินารํติ สพฺพเจติยานิ ภินฺทิตฺวา ธาตุํ อลภิตฺวา ปฏิปากติกานิ กตฺวา ราชคหํ คนฺตฺวา จตสฺโส ปริสา สนฺนิปาตาเปตฺวา อตฺถิ เกนจิ สุตปุพฺพํ อสุกฏฺฐาเน ธาตุนิธานํติ ปุจฺฉิฯ ตตฺเถโก วีสํวสฺส สติโก เถโร อสุกฏฺฐาเน ธาตุนิธานํติ น ชานามิ, มยฺหํ ปน ปิตามหตฺเถโร มยิ สตฺตวสฺสิกาเล มาลาจงฺโคฏกํ คาหาเปตฺวา เอหิ สามเณร อสุกคจฺฉนฺตเร ปาสาณถูโป อตฺถิฯ ตตฺถ คจฺฉามาติ คนฺตฺวา ปูเชตฺวา อิมํ ฐานํ อุปธาเรตุํ วฏฺฏติ สามเณราติ อาหฯ อหํ เอตเมว ชานามิ มหาราชาติ อาหฯ ราชา เอตเทว ฐานํติ วตฺวา คจฺเฉ หราเปตฺวา ปาสาณถูปํ ปํสุํจ อปเนตฺวา เหฏฺฐา สุธาภูมิํ อทฺทส, ตโต สุธา จ อิฏฺฐกาโย จ หราเปตฺวา อนุปุพฺเพน ปริเวณํ โอรุยฺห สตฺตรตนวาลิกํ อสิหตฺถานิ จ กฏฺฐรูปกานิ สมฺปริวตฺตนฺตานิ อทฺทส, โส ยกฺขทาสเก ปกฺโกสาเปตฺวา พลิกมฺมํ การาเปตฺวาปิ เนว อนฺตํ ปสฺสนฺโต เทวตา นมสฺสมาโน อหํ อิมา ธาตุโย คเหตฺวา จตุราสีติวิหารสหสฺเส นิทหิตฺวา สกฺการํ กโรมิฯ

มา เม เทวตา อนฺตรายํ กโรนฺตูติ อาห, สกฺโก เทวราชา จาริกํ จรนฺโต ตํ ทิสฺวา วิสฺสกมฺมํ อามนฺเตตฺวา ตาต อโสกธมฺมราชา ธาตุโย นีหริสฺสามีติ ปริเวณํ โอติณฺโณฯ คนฺตฺวา กฏฺฐรูปานิ นีหราเปหีติฯ โส ปญฺจจูลกคามทารกเวเสน คนฺตฺวา รญฺโญ ปุรโต ธนุกหตฺโถ ฐตฺวา หาเรมิ มหาราชาติ อาห, หร ตาตาติ สรํ คเหตฺวา สนฺธิมฺหิเยว วิชฺฌิ, สพฺพํ วิปฺปกิรียิตฺถ, อถ ราชา อาวิญฺชเน [อวิญฺจิเน อิติปิกตฺถจิ] พนฺธกุญฺจิกมุทฺทิกํ คณฺหิ, มณิกฺขนฺธํ ปสฺสิตฺวา อนาคเต ทฬิทฺทราชาโน อิมํ มณิํ คเหตฺวา ธาตูนํ สกฺการํ กโรนฺตูติ ปณฺเณ อกฺขรานิ ทิสฺวา กุชฺฌิตฺวา มาทิสานํ ปน ราชูนํ [ราชานํ อิติสพฺพตฺถ] ทฬิทฺทราชาติ วตฺตุํ อยุตฺตํติ ปุนปฺปุนํ ฆเฏตฺวา ทฺวารํ วิวริตฺวา อนฺโตเคหํ ปวิฏฺโฐ อฏฺฐารสวสฺสาธิกานํ ทฺวินฺนํ วสฺสสตานํ อุปริ อาโรปิตทีปา ตเถว ปชฺชลนฺติ, นีลุปฺปลปุปฺผานิ ตํขณํเยว อาหริตฺวา อาโรปิตานิ วิย ปุปฺผสนฺถาโร ตํ ขณํ สนฺถโต วิย คนฺธา ตํ มุหุตฺตํ ปิํสิตฺวา ฐปิตา วิย อเหสุํฯ ราชา สุวณฺณปฏฺฏํ คเหตฺวา อนาคเต ปิยทาโส นาม กุมาโร ฉตฺตํ อุสฺสาเปตฺวา อโสโก นาม ธมฺมราชา ภวิสฺสติ, โส อิมา ธาตุโย วิตฺถาริตา กริสฺสตีติ วาเจตฺวา ทิฏฺโฐหํ อยฺเยน มหากสฺสปตฺเถเรนาติ วตฺวา วามหตฺถํ อาภุชิตฺวา ทกฺขิณหตฺเถน อปฺโผเฏสิฯ โส ตสฺมิํ ฐาเน ปริจรณกธาตุมตฺตเมว ฐเปตฺวา เสสธาตุโย สพฺพา คเหตฺวา ธาตุฆรํ ปุพฺเพ ปิหิตนเยเนว ปิทหิตฺวา สพฺพา ยถา ปกติยาเยว กาเรตฺวา อุปริปาสาณเจติยํ ปติฏฺฐาเปตฺวา จตุราสีติยา วิหารสหสฺเสสุ ธาตุโย ปติฏฺฐาเปสิฯ อเถกทิวสํ ราชา วิหารํ คนฺตฺวา ภิกฺขุสํฆํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺเต นิสินฺโน ยทิ ภนฺเต ฉนฺนวุติโกฏิธนํ วิสฺสชฺเชตฺวา จตุราสีติวิหารสหสฺสานิสเจติยานิ การาเปตฺวาปิ อหํ น ทายาโทฯ

อญฺโญ โก ทายาโทติ, ปจฺจยทายโก นาม ตฺวํ มหาราช, โย ปน อตฺตโน ปุตฺตญฺจ ธีตรญฺจ ปพฺพาเชติ, อยํ สาสเน ทายาโท นามาติ เอวํ วุตฺเต อโสโก ราชา สาสเน ทายาทภาวํ ปตฺถยมาโน อวิทูเร ฐิตํ มหินฺทกุมารํ ทิสฺวา สกฺขิสฺสสิ ตาต ตฺวํ ปพฺพชิตุํติ อาหฯ กุมาโร ปกติยา ปพฺพชิตุกาโม รญฺโญ วจนํ สุตฺวา อติวิย ปาโมชฺชชาโต ปุพฺพชามิ [ปพฺพชฺชามิ อิติสพฺพตฺถ] เทวฯ มํ ปพฺพาเชตฺวา สาสเน ทายาโท โหถาติ อาหฯ เตน จ สมเยน ราชธีตา สํฆมิตฺตาปิ ตสฺมิํ ฐาเน ฐิตา โหติฯ ตํ ทิสฺวา อาห ตฺวมฺปิ อมฺม ปพฺพชิตุํ สกฺขิสฺสสีติ, สาธุ ตาตาติ สมฺปฏิจฺฉิฯ ราชา ปุตฺตานํ มนํ ลภิตฺวา ปหฏฺฐจิตฺโต ภิกฺขุสํฆํ อุปสงฺกมิตฺวา ภนฺเต อิเม ทารเก ปพฺพาเชตฺวา มํ สาสเน ทายาทํ กโรถาติฯ สงฺโฆ รญฺโญ วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา กุมารํ โมคฺคลิปุตฺตติสฺสตฺเถเรน อุปชฺฌาเยน มหาเทวตฺเถเรน อาจริเยน ปพฺพชาเปสิ [ปพฺพชฺชาเปสิ อิติสพฺพตฺถ]ฯ มชฺฌนฺติกตฺเถเรน อาจริเยน อุปสมฺปาเทสิ, โส อุปสมฺปทามาลเกเยว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิฯ สงฺฆมิตฺตายปิ ราชธีตาย อาจริยาณี อายุปาลตฺเถรี นาม [อจาริยา อายุปาลตฺเถรีนาม อิติสพฺพตฺถ]ฯ อุปชฺฌายา ธมฺมปาลตฺเถรี นาม อโหสิฯ ราชา ปน อเนกากาเรน พุทฺธสาสนํ โสเภตฺวา โมคฺคลิปุตฺตติสฺสตฺเถรสฺส สหาเยน [สหยฺเยนฯ สาหายฺเยนฯ สาหยฺเยน อิติปิกตฺถจิ] สฏฺฐิสหสฺสมตฺเต ทุสฺสีเล ติตฺถิเย พุทฺธสาสนา อุปฺปพฺพาเชตฺวา ตติยธมฺมสํคีติํ นิฏฺฐาเปสิฯ ตสฺมิํ กิร สมาคเม ภิกฺขุภิกฺขุณิโย กิตฺตกาติ [กิตฺตกานีติ อิติสพฺพตฺถ], วุตฺตญฺหิฯ

[12]

ตสฺมิํ สมาคเม อาสุํ, อสีติภิกฺขุโกฏิโย;

อเหสุํ สตสหสฺสานิ, เตสุ ขีณาสวา ยตีฯ

[13]

นวุติสตสหสฺสานิ, อหู ภิกฺขุณิโย ตหิํ;

ขีณาสวา สิกฺขุณิโย, สหสฺสํ อาสุ ตาสุ จาติฯ

เอวํ โส อโสโก ธมฺมราชา สกลชมฺพุทีเป อคฺคราชา หุตฺวา พุทฺธสาสนํ โสเภนฺโต วิหาสิฯ อยํ ปเนตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถาโร ปน มหาวํเส วุตฺโตติฯ วุตฺตญฺหิฯ

[14]

สมฺปุณฺณตฺตา อยํ ติสฺโส, เจตนาโย มธุปฺปโท;

สพฺพตฺถ สพฺพทา สพฺพ, สมฺปตฺติมภิสมฺภุณีติฯ

มชฺฌิโม ปน วาณิโช อตฺตโน ปารวาทิโทเสน ปรสมุทฺเท ลงฺกายํ นิพฺพตฺติฯ ตสฺเสวํ กถาปฏิปาฏิ เวทิตพฺพาฯ ตมฺพปณฺณิทีเป กิร มุฏสีโว นาม ราชา สฏฺฐิวสฺสานิ รชฺชํ กาเรสิ, ตสฺส ปุญฺญปญฺญาคุโณเปตา อญฺญมญฺญํ หิเตสิโน ทส ปุตฺตา อเหสุํฯ ทฺเว จ ธีตโรฯ สพฺเพ เต สมคฺคา สมฺโมทมานา วสนฺติฯ อถาปรสฺมิํ สมเย อมจฺจา มุฏสีวรญฺเญ กาลกเต เทวานํปิยติสฺสกุมารํ อภิสิญฺจิํสุ, อภิเสกสมกาลเมวสฺส อเนกานิ อจฺฉริยานิ อเหสุํฯ ตานิ ปกาเสนฺตา มหาวํสกถาจริยา อาหํสุฯ

[15]

เทวานํปิยติสฺโสติ, วิสฺสุโต ทุติโย สุโต;

เตสุ [อโหสิมุฏสีวสฺส, ทสปุตฺเตสุปุญฺญวา อิติกตฺถจิ] ภาตุสุ สพฺเพสุ, ปุญฺญปญฺญาธิโก อหุฯ

[16]

เทวานํปิยติสฺโส โส, ราชาสิ ปิตุอจฺจเย;

ตสฺสาภิเสเกน สมํ, พหูนจฺฉริยานหูฯ

[17]

ลงฺกาทีปมฺหิ สกเล, นิธโย รตนานิจ;

อนฺโตฐิตานิ อุคฺคนฺตฺวา, ปถวีตลมารุหุํฯ

[18]

ลงฺกาทีปสมีปมฺหิ, ภินฺนนาวา คตานิ จ;

ตตฺร ชาตานิ จ ถลํ, รตนานิ สมารุหุํฯ

[19]

ฉาตปพฺพตปาทมฺหิ, ติสฺโส จ เวฬุยฏฺฐิโย;

ชาตา รถปโตเทน, สมานา ปริมาณโตฯ

[20]

ตาสุ เอกา ลตายฏฺฐิ, รชตาภา ตหิํ ลตา;

สุวณฺณวณฺณา รุจิรา; ทิสฺสนฺเตตา มโนรมาฯ

[21]

เอกา กุสุมยฏฺฐีตุ; กุสุมานิ ตหิํปน;

นานานิ นานาวณฺณานิ; ทิสฺสนฺเตติผุฏานิ จฯ

[22]

เอกา สกุณยฏฺฐี ตุ, ตหิํปกฺขิมิคา พหู;

นานา จ นานาวณฺณา จ, สชีวาวิย ทิสฺสเรฯ

[23]

หยคชรถา มลกฺยา, วลยงฺคุลิเวฐกา เจว;

กกุธผลา ปากติกา, อิจฺเจ ตา อฏฺฐ ชาติยาฯ

[24]

มุตฺตา สมุทฺทา อุคฺคนฺตฺวา; ตีเร วฏฺฏิวิยฏฺฐิตา;

เทวานํปิยติสฺสสฺส; สพฺพํ ปุญฺญวิชมฺภิตํฯ

[25]

อินฺทนีลํ เวฬุริยํ, โลหิตงฺกมณี จิ เม;

รตนานิ ปเน ตานิ, มุตฺตา ตา ตาจ ยฏฺฐิโย;

สตฺตาหพฺภนฺตเรเยว, รญฺโญ สนฺติกมาหรุํติฯ

เตน จ สมเยน เทวานํปิยติสฺสมหาราชา จ อโสโก ธมฺมราชา จ อทฺทิฏฺฐสหายา โหนฺติฯ ตสฺมา โส เอตานิ รตนานิ จ อญฺญานิ พหูนิ อุปายนานิ มม สหายสฺส เทถาติ ธมฺมาโสกมหานรินฺทสฺส ปณฺณาการตฺถาย เปเสสิฯ โสปิ ตํ ทิสฺวา ปสีทิตฺวา ปญฺจราชกกุธภณฺฑานิ จ อญฺญญฺจ พหุปณฺณาการญฺจ อภิเสกตฺถาย เปเสสิฯ มยฺหํ สหายํ อภิเสกํ กโรนฺตูติฯ น เกวลญฺเจตํ อามิสปณฺณาการํฯ อิมํ กิร ธมฺมปณฺณาการมฺปิ เปเสสิฯ

[26]

อหํ พุทฺธํจ ธมฺมํจ; สํฆํจ สรณํ คโต;

อุปสกตฺตํ เวเทสิํ; สกฺยปุตฺตสฺส สาสเนฯ

[27]

อิเมสุ ตีสุ วตฺถูสุ; อุตฺตเมสุ นรุตฺตม;

จิตฺตํ ปสาทยิตฺวาน, สทฺธาย สรณํ วชาติฯ

อมจฺจา ปุน ลงฺกมาคมฺม ราชานํ อภิสิญฺจิํสุ, เตน โข ปน สมเยน โมคฺคลิปุตฺตติสฺสตฺเถโร กตฺถ นุโข อนาคเต สาสนํ สุปฺปติฏฺฐิตํ ภเวยฺยาติ อุปปริกฺขนฺโต ปจฺจนฺติเม สุปฺปติฏฺฐิตํ ภวิสฺสตีติ ญตฺวา เต เต เถเร ตตฺถ ตตฺถ เปเสตฺวา มหามหินฺทตฺเถรํ คนฺตฺวา ตมฺพปณฺณิทีปํ ปสาเทหีติ นิโยเชสิ, สกฺโก จ เทวานมินฺโท มหามหินฺทตฺเถรํ อุปสํกมิตฺวา กาลกโต ภนฺเต มุฏสีโว ราชาฯ อิทานิ เทวานํปิยติสฺสมหาราชา รชฺชํ กาเรติฯ สมฺมาสมฺพุทฺเธน จ ตุมฺเห พฺยากตา อนาคเต มหินฺโท นาม ภิกฺขุ ตมฺพปณฺณิทีปํ ปสาเทสฺสตีติฯ ตสฺมา ติห โข ภนฺเต กาโล ทีปวรํ คมนาย, อหมฺปิ สหาโย ภวิสฺสามีติ, เถโร ตสฺส วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา อตฺตสตฺตโม เจติยปพฺพตวิหารโต เวหาสํ อุปฺปติตฺวา อนุราธปุรสฺส ปุรตฺถิมทิสาย มิสฺสกปพฺพเต ปติฏฺฐหิ, อิมํ เอตรหิ เจติยปพฺพโตติปิ สญฺชานนฺติฯ ตทา ตมฺพปณฺณิยํ อุสฺสวทิวโส โหติ, ราชา ฉณํ กโรถาติ อมจฺเจ อาณาเปตฺวา จตฺตาฬีสสหสฺสปุริเสหิ ปริวาริโต นครมฺหา นิกฺขมิตฺวา มิสฺสกปพฺพตํ ปายาสิ มิควํ กีฬิตุกาโมฯ อถ ตสฺมิํ ปพฺพเต อธิวตฺถา เอกา เทวตา รญฺโญ เถเร ทสฺเสสฺสามีติ โรหิตมีควณฺเณน อวิทูเร ติณปณฺณานิ ขาทมานา วิย จรติ, ราชา อยุตฺตํ ทานิ ปมตฺตํ วิชฺฌิตุํติ ชิยํ โปเฐสิ, มิโค อมฺพตฺถลมคฺคํ คเหตฺวา ปลายิตุํ อารภิ, ราชา ตํ อนุพนฺธนฺโต อมฺพตฺถลเมว อภิรุหิ, มิโคปิ เถรานํ อวิทูเร อนฺตรธายิ, มหินฺทตฺเถโร ราชานํ อวิทูเร อาคจฺฉนฺต มํเยว ราชา ปสฺสตุ, มา อิตเรติ อธิฏฺฐหิตฺวา ติสฺส ติสฺส อิโต เอหีติ อาห, ราชา ตํ สุตฺวา จินฺเตสิฯ อิมสฺมิํ ตมฺพปณฺณิทีเป ชาโต มํ ติสฺโสติ นามํ คเหตฺวา อาลปิตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถิฯ อยํ ปน ฉินฺนภินฺนปฏธโร ภณฺฑุกาสาว วสโน มํ นาเมนา ลปติ, โก นุโข ยํ ภวิสฺสติ มนุสฺโส อมนุสฺโส วาติฯ เถโร อาหฯ

[28]

สมณา มยํ มหาราช, ธมฺมราชสฺส สาวกา;

ตเวว อนุกมฺปาย, ชมฺพุทีปา อิธาคตาติฯ

ราชา ธมฺมาโสกนรินฺเทน เปสิตสาสนานุสาเรน อนุสฺสรมาโน อยฺยา นุโข อาคตาติ ตาวเทว อายุธํ นิกฺขิปิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ สมฺโมทนียํ กถํ กถยมาโน สารณียํ [สมฺโมทนียํ-อิติสพฺพตฺถ] กถํ กุรุมาโนฯ ตสฺมิํ ตานิปิ จตฺตาฬีสปุริสสหสฺสานิ อาคนฺตฺวา ตํ ปริวาเรสุํ, ตทา เถโร อิตเรปิ ชเน ทสฺเสสิ, ราชา ทิสฺวา อิเม กทา อาคตาติ ปุจฺฉิ, มยา สทฺธิํเยว มหาราชาติฯ อิทานิ ปน ชมฺพุทีเป อญฺเญปิ เอวรูปา สมณา สนฺตีติฯ มหาราช เอตรหิ ชมฺพุทีโป กาสาวปชฺโชโต อิสิวาตปฏิวาโต, ตสฺมิํฯ

[29]

เตวิชฺชา อิทฺธิปฺปตฺตา จ, เจโตปริญฺญโกวิทา;

ขีณาสวา อรหนฺโต, พหู พุทฺธสฺส สาวกาติฯ

ราชา ตํ สุตฺวา ปสนฺโน อโหสิ, อถ เถโร รุกฺโขปมาทินา ตสฺส ปญฺญาเวยฺยตฺติยํ ญตฺวา ธมฺมํ เทเสสิ สนรามเรหิ สาธุการํ การยมาโนฯ เตน วุตฺถํฯ

[30]

ปณฺฑิโตติ วิทิตฺวาน, จุลฺลหตฺถิปโทปมํ;

สุตฺตนฺตํ เทสยี เถโร, มหีปสฺส มหามติ [มหีมตี อิติปิกตฺถจิ]ฯ

เทสนาปริโยสาเน โส สทฺธิํ เตหิ นเรหิ จตฺตาฬีสสหสฺเสหิ สรเณสุ ปติฏฺฐหีติฯ อถสฺส ราชา สฺเว ภนฺเต มม เคเห ภิกฺขํ คณฺหาถาติ ยาจิตฺวา คนฺตฺวา นครญฺจ ราชเคหญฺจ อลงฺกริตฺวา เถเร นิสีทาเปตฺวา ปณีเตนาหาเรน ปริวิสิตฺวา อนุฬาเทวิปฺปมุขาหิ ปญฺจสตอิตฺถีหิ สทฺธิํ เอกมนฺตํ นิสีทิฯ อถ เถโร ธมฺมรตน วสฺสํ วสฺสาเปสิฯ

ตโต ตา ปญฺจสตอิตฺถิโย โสตาปตฺติผลํ ปาปุณิํสุฯ ตโต หตฺถิสาลายํ สหสฺสํ, นนฺทนวเน สหสฺสํติ เอวํ ทุติยทิวเส อฑฺฒเตยฺยานิ ปาณสหสฺสานิ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาเปสิฯ ตติยทิวเส อฑฺฒนวปฺปมาณํ ปาณสหสฺสํติ เอวํ อเนกสตานํ อเนกสหสฺสานํ อเนกสต สหสฺสานํ ธมฺมา มตํ ปาเยสิฯ วุตฺตญฺหิฯ

[31]

มหามหินฺทสุริโย, ลงฺกาเวหาสมชฺฌโค;

โพธเนยฺยมฺพุเช กาสิ, วิกาสํ ธมฺมรํสินาฯ

[32]

มหามหินฺทจนฺโท โส, ลงฺกาเวหาสมชฺฌโค;

โพเธสิ ธมฺมรํสีหิ, เวเนยฺยกุมุทากเรฯ

[33]

มหามหินฺทเมโฆ โส, วสฺสํ ธมฺมมฺพุวุฏฺฐิยา;

สาธูนํ จิตฺตพีเชสุ, ชเนสิ กุสลงฺกุเรติฯ

อถ ราชา สุมนสามเณเรน ธมฺมาโสกสฺส หตฺถโต สมฺมาสมฺพุทฺธปริภุตฺตปตฺตปูรธาตุโย จ สกฺกสฺส สนฺติกา ทกฺขิณกฺขกธาตุํจ อาหราเปตฺวา [อาหาริตฺวา-อิติสพฺพตฺถ] เจติยปพฺพเต ถูปํ อาทิํกตฺวา สกลลงฺกาทีเป โยชเน โยชเน ถูปานิ กาเรตฺวา ทกฺขิณกธาตุํ นิทหิตฺวา ถูปารามถูปญฺจ ปติฏฺฐาเปสิฯ อถ สงฺฆมิตฺตาย เถริยา อานีตํ ชยมหาโพธิโน ทกฺขิณมหาสาขํ ปติฏฺฐาเปตฺวา ปูชํ กาเรสิฯ สพฺโพ ปเนตฺถ กถาวิตฺถโร มหาวํสโต เวทิตพฺโพฯ

[34]

ปารวาทิกโทเสน, ชาเตวํ ปรสาคเร;

ปตฺตานุโมทนา เอวํ, ลงฺกายํ อาสิ อิสฺสโรฯ

[35]

ปาปมฺปิ เอวํ ผลตีติ มนฺตฺวา,

ญตฺวาน ปุญฺญสฺส ผลํ อิทนฺติ;

โภ โยนิโส กุพฺพถ ปุญฺญกมฺเม,

คนฺตฺวาน เย ยตฺถ น โสจยนฺตีติฯ

เตภาติกมธุวาณิชกานํ วตฺถุํ อฏฺฐมํฯ

39. โพธิราชธีตุยา [โพธิราชธีตาย อิติสพฺพตฺถ] วตฺถุมฺหิ อยมานุปุพฺพีกถา

ภควติ ปรินิพฺพุเต ลงฺกายํ สาสเน สุปฺปติฏฺฐิเต ตตฺถ หกุเรฬีติ เอโก คาโม อโหสิ, ตตฺเถกา ทาริกา คามาทาริกาหิ สทฺธิํ ตตฺถ ตตฺถ กีฬนฺตี วิหรติ, ตทา คามสมีเป มหาโสพฺภํ โหติฯ ตตฺเถโก มรุตฺถรุกฺโข สพฺพทา ปาฬิผุลฺโลว ติฏฺฐติฯ มนุสฺสา พุทฺธปูชนตฺถํ ปุปฺผานิ วิจิณนฺตา อุทกํ โอคเหตฺวา รุกฺขมภิรุยฺห ปุปฺผานิ โอจิณนฺติ, กุมาริกา เต ทิสฺวา มนุสฺสา สุเขน คนฺตฺวา ปุปฺผานิ โอจิณนฺตูติ เอกํ สุกฺขปาลิภทฺททณฺฑกํ อาหริตฺวา เสตุํ กตฺวา ฐเปสิ, ตโต ปฏฺฐาย มนุสฺสา เตนคนฺตฺวา ปุปฺผานิ โอจิณนฺติฯ อถ สา ตโต จุตา เตเนว กุสลกมฺเมน ชมฺพุทีเป ปาฏลิปุตฺตนคเร โสมทตฺตรญฺโญ ธีตา หุตฺวา นิพฺพตฺติ, อุตฺตมรูปธรา เทวจฺฉรปฏิภาคา อโหสิฯ มาตาปิตโร ปนสฺสา โพธิราชกุมาริกาติ โวหริํสุฯ ปุพฺเพ กตเสตุอานุภาเวน ตสฺสา สุวีรโก นาเมโก อากาสคามี สินฺธวโปตโก นิพฺพตฺติฯ